Bởi mỗi trẻ có thể trạng và tình trạng sức khỏe khác nhau, việc quan sát biểu hiện của bé là cực kỳ quan trọng để xác định thời điểm thích hợp cho việc bắt đầu ăn dặm.

Ăn dặm quá sớm hoặc quá muộn đều không tốt

Theo các chuyên gia từ Viện Dinh dưỡng Quốc gia, nhiều cha mẹ có thể cảm thấy lo lắng khi thấy con chậm tăng cân hoặc chậm phát triển, và họ có xu hướng muốn bổ sung chất dinh dưỡng cho bé bằng cách bắt đầu cho trẻ ăn dặm sớm, thậm chí từ 3-4 tháng tuổi. Một số trường hợp, vì áp đặt từ những quan niệm truyền thống, trẻ chỉ mới 4 tháng tuổi đã được cho ăn dặm cháo loãng. Những hành động này không tốt cho hệ tiêu hóa non yếu của trẻ, và có thể dẫn đến tình trạng bé trở nên biếng ăn.

Ăn dặm quá sớm có thể dẫn đến nguy cơ nghẹn hoặc hóc, gây viêm nhiễm đường hô hấp cho bé. Hệ tiêu hóa của trẻ chưa hoàn thiện, không thể xử lý được các thức ăn dặm, dẫn đến rối loạn tiêu hóa. Nhiều trẻ chưa sẵn sàng chấp nhận thức ăn mới nên có thể gây sợ ăn và biếng ăn.

Trẻ chậm tăng cân hoặc không tăng cân do không hấp thụ được đầy đủ chất dinh dưỡng từ thức ăn dặm. Bé sẽ giảm lượng sữa mẹ sau mỗi lần ăn dặm, làm cho bé thiếu hụt chất dinh dưỡng trong sữa mẹ, đặc biệt là các chất tăng cường hệ miễn dịch.

Nếu bé bắt đầu ăn dặm quá muộn (sau 9 tháng), có thể dẫn đến thiếu hụt chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển, gây ra nguy cơ suy dinh dưỡng, còi xương và thiếu máu.

Bắt đầu cho bé ăn dặm đúng thời điểm sẽ mang lại nhiều lợi ích cho sự phát triển của bé. Hệ tiêu hóa của bé cần thời gian để phát triển, và việc ăn dặm quá sớm có thể gây ra các vấn đề như táo bón, đầy bụng, tiêu chảy, và đau bụng. Do đó, bắt đầu ăn dặm vào thời điểm thích hợp sẽ mang lại nhiều lợi ích cho bé.

Trong 6 tháng đầu tiên, bé được bú hoàn toàn sữa mẹ cung cấp đủ lượng sắt cần thiết cho sự phát triển. Bắt đầu ăn dặm sớm có thể làm giảm khả năng hấp thụ sắt của bé trong giai đoạn này. Việc này có thể gây ra thiếu hụt sắt sau khi bé qua 6 tháng tuổi. Do đó, nếu cần thiết, mẹ nên bắt đầu bổ sung thêm sắt cho bé từ thực phẩm sau 6 tháng tuổi.

Từ lúc mới sinh đến khi bé đủ 4-6 tháng tuổi, hệ tiêu hóa của bé đang phát triển và dễ bị tổn thương. Điều này có thể tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn có lợi trong sữa mẹ, nhưng cũng tạo điều kiện cho vi khuẩn gây bệnh và tác nhân gây dị ứng từ thức ăn. Do đó, việc ăn dặm quá sớm có thể dễ gây ra các vấn đề dị ứng và bệnh tật.

Phương pháp bắt đầu ăn dặm cho trẻ như thế nào?

Bắt đầu ăn dặm cho trẻ đúng thời điểm, khi bé đã sẵn lòng và đủ khả năng, sẽ giúp trẻ tham gia tích cực hơn và có thêm hứng thú với thức ăn, từ đó giúp trẻ tiêu thụ thức ăn tốt hơn. Cách bắt đầu ăn dặm cho bé sẽ ảnh hưởng đến quá trình sau này. Việc bé ăn ngon lành và hợp tác từ những ngày đầu sẽ giúp trẻ tránh khỏi tình trạng biếng ăn và giảm áp lực cho bố mẹ.

Tương tự như người lớn, trẻ khi bắt đầu ăn dặm cũng cần nhận đủ 4 nhóm dưỡng chất trong khẩu phần hàng ngày, bao gồm vitamin và khoáng chất, chất đạm, chất béo và bột đường. Trong giai đoạn mới bắt đầu ăn dặm, hãy giúp trẻ làm quen với thức ăn và kết hợp các thành phần dưỡng chất khi trẻ đã sẵn lòng.

Dưới đây là một số nguyên tắc quan trọng khi cho bé ăn dặm:

• Cho bé ăn dặm từ ít đến nhiều: Trong những ngày đầu tiên của việc bắt đầu ăn dặm, hãy cho bé ăn từng chút một. Bắt đầu với 5-10ml thức ăn trong 1-3 bữa đầu. Tăng lượng thức ăn dần dần để dạ dày và hệ tiêu hóa của bé có thời gian thích nghi với thức ăn mới.

• Bắt đầu với 1 bữa ăn dặm mỗi ngày: Khi bé quen dần, bạn có thể tăng lên 2 bữa mỗi ngày và thêm bữa phụ như hoa quả, sữa chua, hoặc váng sữa. Bắt đầu với bột loãng trong 2-3 ngày, sau đó tăng dần độ đặc của thức ăn. Dần dần, chuyển từ bột đến cháo rây, cháo nguyên hạt, và cơm nát để bé có thể tiếp tục thích nghi với các loại thức ăn như người lớn.

• Chọn thức ăn mềm, dễ nhai và dễ nuốt: Vì hệ răng của trẻ chưa phát triển hoàn chỉnh, hãy chọn các loại thức ăn mềm mại, dễ nhai và dễ nuốt.

• Chế biến thức ăn dặm đầy đủ dinh dưỡng và vệ sinh: Trong giai đoạn đầu của việc tập ăn, chỉ nên cho bé ăn các loại thức ăn dễ tiêu hóa như cháo và các loại rau, củ, quả. Kể từ 9-11 tháng, hãy đảm bảo bé được cung cấp đủ 4 nhóm thức ăn bao gồm gạo; thịt, trứng; cá, tôm, cua; và rau, củ, dầu hoặc mỡ.

• Bắt đầu với các loại bột ngọt: Bắt đầu cho bé ăn dặm với các loại bột ngọt như bột gạo, bột lúa mì, bột từ củ khoai tây, và khoai lang. Pha chúng với nước sôi để bé dần quen với hương vị.

• Bổ sung hoa quả: Đảm bảo bé được tiêu thụ đủ loại vitamin từ hoa quả. Bắt đầu từ các loại trái cây mềm như chuối, đu đủ, và xoài, với lượng ít và dần dần tăng lên. Từ 7 tháng tuổi, bé có thể uống thêm nước ép trái cây như táo, cam, và dưa hấu.

• Duy trì việc bú sữa mẹ: Sữa mẹ vẫn là nguồn dinh dưỡng quan trọng không thể thiếu. Hãy duy trì việc cho bé bú sữa mẹ thường xuyên, với lượng sữa từ 500-700ml mỗi ngày, và có thể kết hợp với sữa công thức nếu cần.

• Tránh đồ tanh: Trong giai đoạn này, hãy tránh cho bé ăn nhiều đồ tanh vì hệ tiêu hóa của bé còn non yếu. Hãy cho bé thời gian để thích nghi từng bước với từng loại thực phẩm. Đảm bảo rằng khi nấu bột hoặc cháo rây, bạn bổ sung đủ dầu ăn phù hợp với tuổi của bé để giúp trẻ tiêu hóa tốt hơn sau này.